Ngày 16 tháng Giêng, tại đình Hả, xã Tân Trung đã diễn ra Lễ hội đầu xuân. Đây là lễ hội có ý nghĩa lịch sử sâu sắc. Trong hội này, các cấp, các ngành và nhân dân địa phương đều đến dự từ sớm ở sân đình để làm lễ dâng hương tưởng niệm vị thủ lĩnh đầu tiên của phong trào khởi nghĩa Yên Thế.

Ngày xuân đi Lễ hội Đình chùa Hả, xã Tân Trung trong lòng mỗi người như hòa mình với thiên nhiên, những dấu ấn lịch sử vang vọng. Đình chùa Hả là Cụm di tích đẹp, uy nghi dưới tán cây xanh.
Vào cuối thế kỷ XIX, thực dân Pháp nổ súng tấn công đánh chiếm Bắc Ninh, Bắc Giang. Ngày 16 tháng 3 năm 1884 chúng tiến đánh Tỉnh đạo rồi tiếp tục tấn công lên Thái Nguyên. Trên đường đi, chúng bị nghĩa binh do Đề Nắm chỉ huy chặn đánh ở Đức Lân làm cho chúng phải rút chạy. Sau trận đánh này, Đề Nắm đưa nghĩa binh lui về đình Hả làm lễ tế cờ khởi nghĩa, mở đầu cho phong trào khởi nghĩa Yên Thế.
Đình Hả, tên chữ là “Thọ Linh đình” là ngôi đình cổ nằm trên đồi Đình, thuộc địa phận làng Hả, xã Tân Trung thờ Cao Sơn Quí Minh thượng đẳng thần. Sau này, nhân kỷ niệm 100 năm phong trào khởi nghĩa Yên Thế, tỉnh ta tổ chức mít tinh trọng thể tại Yên Thế - đại bản doanh của Đề Thám năm xưa vào ngày 16/3. Lễ Hội đình Hả từ đó càng thêm phần long trọng bởi đây chính điểm khởi phát của phong trào Khởi nghĩa Nông dân Yên Thế kéo dài ngót 30 năm. Cũng vì ý nghĩa lịch sử này nên ở đình làng Hả, nhân dân đã cho tạc một pho tượng Lương Văn Nắm để thờ cúng ở đình và tôn vinh ông như một vị thành hoàng.
Lại nhớ, ngày 16 tháng 3 hàng năm, tại Phồn Xương Yên Thế mở hội. Cùng với việc thắp hương cáo yết thành hoàng làng, nhân dân cũng thắp hương tưởng niệm Lương Văn Nắm. Có năm, ở khu vực đình Hả, huyện Tân Yên cho mời đội kỳ lân của xã Phúc Hoà trống dong cờ mở tới múa thờ ở đình. Lại cho tập trung cả trăm con ngựa với các trai trẻ Tân Yên đóng làm nghĩa binh cụ Đề ngược lên Yên Thế dự lễ khai mạc. Tế xong, xe ngựa sẵn sàng chở đội kỳ lân tung cờ, đánh trống vừa ngồi trên xe ngựa vừa chạy, vừa múa. Cả trăm con ngựa được lệnh nối nhau tiến vào trung tâm lễ hội Phồn Xương. Từ đình Hả đến Phồn Xương, đường làng ven đồi, ven những luỹ tre, các trai Cầu Vồng mặc quần áo nâu, đầu và bụng chít khăn đỏ, người cầm cung, cầm giáo, cầm kiếm, người cầm súng, cầm cờ thúc ngựa tiến bước. Vó câu nhịp nhàng, trống giục thùm thùm, bụi hồng mờ mịt. Khí thế ngày hội tưng bừng. Dân háo hức, rầm rập chạy theo, kẻ trước người sau, không khí tưng bừng, náo nhiệt.
Ngày xuân về với hội Đình Hả 16 tháng Giêng, như thấy dư âm của Lễ Tế cờ dường như vẫn còn đây đó. Trong không khí linh thiêng, rợp trời cờ nghĩa, trong hương lửa ngạt ngào, giữa tiếng súng thần công ầm vang rừng núi, Đề Nắm, Thống Luận, Đề Truật, Cai Ba Biền và toàn thể các tướng lĩnh nghĩa quân đã truất kiếm, thề nêu cao chí khí tổ tiên, quyết hy sinh chiến đấu chống giặc giữ quê hương. Lời thề thiêng liêng đó được hàng ngàn nghĩa binh và nhân dân dự lễ hưởng ứng nhiệt thành. Với Đề Nắm, kể từ khi tế cờ khởi nghĩa cho đến lúc hy sinh, ông đã chỉ huy quân dân Yên Thế đánh bại gần 1 vạn quân Pháp, khiến chúng phải khiếp vía kinh hồn, phải cúi đầu thừa nhận rằng: “Đây là bãi chiến trường và là nơi xảy ra những sự kiện quan trọng nhất trong xứ thuộc địa của chúng ở Viễn Đông”. Đồng thời trước những tổn thất to lớn của mình, thực dân Pháp cũng phải công nhận rằng “Quân của Đề Nắm không mạnh như những toán quân của Lưu Kỳ, nhưng lại là những người An Nam gan góc chống cự quân Pháp rất ngoan cường”.
Sau gần 10 năm, kể từ trận Đức Lân thắng lợi, Đề Nắm bị sát hại. Đề Thám lên thay, tiếp tục lãnh đạo nghĩa quân đánh giặc Pháp. Đình Hả vẫn là nơi Đề Thám và nghĩa quân đi về. Tranh thủ thời gian tạm hòa hoãn lần thứ 2 với thực dân Pháp (1897-1909) Hoàng Hoa Thám đã cho xây dựng lại ngôi đình. Thời gian làm cho Di tích này thêm cổ kính. Xung quanh di tích đình chùa Hả có nhiều cây cổ thụ và rừng lim xanh tốt. Vào hội, không khí trang nghiêm, và mọi người cùng tưởng nhớ công lao to lớn của vị tướng tài áo vải Lương Văn Nắm. Trong lễ hội có tổ chức tế lễ, rước sách cùng các trò chơi dân gian độc đáo và những hình thức sinh hoạt văn nghệ dân gian phong phú, thu hút dân ở khắp các vùng nô nức kéo đến dự hội đông vui chật cả khu đình chùa và rừng cây xung quanh. Hội làng Hả là một trong 4 lễ hội lớn nổi tiếng của huyện Tân Yên.
Có thể nói lễ hội đình, Chùa Hả là một trong những lễ hội truyền thống còn lưu giữ nhiều hoạt động văn hóa, có ý nghĩa giáo dục cho con cháu đời sau.

                                                                                                                                                                             Thanh Tâm