Trên 100 năm trước có một người phụ nữ quê ở Hải Dương lấy chồng về thôn Thái Hòa, xã Phúc Hòa bây giờ, trong hành lý về quê chồng có 9 cành vải nhỉ, âu là kỷ niệm của quê hương ngõ hầu vợi bớt nỗi nhớ nhà khi ở xa quê. Không ngờ đất lành chim đậu cả 9 cành vải bén rễ, đâm cành lớn nhanh như thổi. Nhưng thuở đó trồng vải cũng chỉ để ăn chơi nên lần hồi, những cây vải này đều bị hoại đi, chỉ còn lại một cây duy nhất. Trên trăm tuổi nhưng hàng năm nó vẫn ra hoa và cho thu trên nửa tấn quả ngọt. Những tưởng tất cả chỉ có vậy…

Cho tới những năm 1980 của thế kỷ trước Phúc Hòa vẫn là một xã nghèo. Mà khi đó nhiều nơi nghèo chứ đâu riêng Phúc Hòa. Mọi người chỉ chăm chăm vào lúa, ngô khoai sắn. Vườn bãi hoang sơ. Đồi núi trơ trụi và loang lổ như những miến vá trong manh áo của người nghèo. Ít ai để ý đến cây ăn quả. Năm 1990, Nghị Quyết o1 của HU Tân Yên về cải tạo vườn tạp, đất trống đồi núi trọc trồng cây ăn quả là làn giớ mới thổi về các thôn quê. Ở Phúc Hòa, người người trồng vải, nhà nhà trồng vải và đi đầu là những CCB. Từ cây vải trăm tuổi, hàng ngàn cành vải đã được nhân ra, vải giống từ Lúc Ngạn, Hải Dương đổ về. Tất cả những dải đổi của Phúc Hòa xanh trở lại rồi vải thiều cho quả. Nhưng niefm vui chả tày gang, vải thiều Phúc Hòa vẫn còn bĩ cực. Quả vải làm ra chỉ có giá 2000 đồng/1kg. Vào vụ vải nhiều nhà không muốn bẻ vì tiền thuê thu hoạch nhiều hơn tiền bán vải thu về. Trong tư tưởng của nhiều người không khỏi lo lắng, được mùa mất giá và vòng quay trồng, chặt lại ám ảnh. Cái khó ló cái khôn, người dân Phúc Hòa từ bỏ làm vải thiều chính vụ và chuyển sang làm vải sớm tập trung. Chung tay với người trồng vải, năm 2010 tại Phúc Hòa cơ quan chuyên môn triển khai Đề án: Nghiên cứu chọn tạo giống vải, nhãn năng suất cao, chất lượng tốt phục vụ nội tiêu và xuất khẩu cho các tỉnh phía Bắc”. Thành công bắt đầu từ đây. Vải sớm Phúc Hòa mẫu mã đẹp, trọng lượng từ 22- 25quả/kg. Hàm lượng vitaminC trong dịch qủa từ 17 – 18mg/100g, hàm lượng đường 14 - 15%. Tỷ lệ phần ăn được đối với quả từ 70 – 75%, vị ngọt, mát, thơm và bán sớm hơn vải chính vụ từ 15 đến 20 ngày.

Tiếp đó, năm 2012 Cục Sở hữu trí tuệ cấp nhãn hiệu PH Vải sớm Phúc Hòa và đây là "Giấy thông hành" tốt nhất để vải sớm Phúc Hòa khẳng định chỗ đứng trên thương trường. Nhưng khó khăn của vùng vải này chưa hết. Làm vải sớm cũng có những rủi do trong đó sâu đầu cuống quả là một thách thức. 1 kg vải sớm giá 35.000 đồng nhưng nếu bị sâu đầu cuống quả, giá giảm đi đến 10 lần cũng không mấy khách mua. Một bài toán khó và chỉ có lời giải khi Phúc Hòa thực hiện tốt liên kết 4 nhà. Cũng từ năm 2012 Phúc Hòa bắt đầu sản xuất vải sớm theo tiêu chuẩn VietGAP. Năm 2019 làm theo quy trình Global GAP. Từ 400 ha vải sớm những năm 2012, đến nay Phúc Hòa nâng lên 500 ha vải sớm tập trung và hầu hết đều đã làm theo tiểu chuẩn VietGAP. Đã có 20 ha vải sớm theo qui trình Global GAP. Mỗi vụ sản lượng vải sớm Phúc Hoa đạt trên 3.000 tấn. Đầu vụ giá 1kg vải sớm trên 35.000 đồng. Mỗi năm Vải sớm Phúc Hòa đem về cho những người trồng vải hàng chục tỷ đồng. Phúc Hòa không còn nghèo nữa.

Giữa những vàn đồi xanh của Phúc Hòa, cây vải có tuổi đời trên 1 thế kỷ vượt lên ngạo nghễ, minh chứng cho sức sống mãnh liệt của loại cây trồng này. Giờ đó là cây vải tổ của xã Phúc Hòa. Bao quanh cây vải tổ là trên 500 ha vải sớm trồng tập trung trải mầu xanh trên các triền núi đồi lô xô bát úp. Tiếng lành đồn xa, từ chỗ phục vụ thị trường trong nước, Phúc Hòa đang chuẩn bị các điều kiện để PH vải sớm Phúc Hòa hội nhập và xuất khẩu.

CG